با آغاز دهه ی هشتاد و تسریع روند خشک شدن دریاچه ی ارومیه، متخصصان حوزه ی محیط زیست این واقعه را یک مسئله ی زیست محیطی بسیار حیاتی عنوان کردند و همین امر سبب واکنشهای مختلف شهروندان استانهای مجاور دریاچهی ارومیه گشت. با توجه به این که واکنشهای مذکور، گروههای مختلفی از مردم را در بر میگرفت و تا امروز نیز تداوم داشته است، از آن تحت عنوان «کنش جمعی خشک شدن دریاچه ی ارومیه» یاد شده است. در این مقاله، با اتکاء به چارچوب مفهومی مناسب و با روش اسنادی تلاش شده این کنش جمعی زیست محیطی مورد مطالعه قرار گیرد. آن چه که بررسی این جنبش را حائز اهمیت کرده و به پیچیدگیهای تحلیلی آن افزوده است، نقش گروههای اجتماعی مختلف موجود در آذربایجان جهت پیش بردن آن میباشد. این امر طوری است که فعالان محیط زیست، هویتطلبان و ملیگرایان قومی و بخشی از مردم عادی جامعه همچون بازاریان و طرفداران تیم فوتبال تراکتورسازی تبریز و ... همگی با استفاده از ابزارها و فضاهای عمومی در دسترس، سعی در رساندن صدای خود و بیان مطالبات خود دارند. نتایج پژوهش نشان می دهد که کنش جمعی خشک شدن دریاچه ارومیه ابتدا با کنش فعالان زیست محیطی مطرح شده و بعد ها توسط گروه های سیاسی قومی- زبانی تصرف شده و تداوم یافته است. به بیان دیگر کنش جمعی قومی تحت لوای بحران زیست محیطی زیست کرده و به حیات خود ادامه می دهد و همین امر به کنش وجهه سیاسی بخشیده و مانع فعالیت سمن ها و نهادهای ذیربط برای مدیریت بحران زیست محیطی دریاچه ارومیه شده است.

در سال های اخیر توجه پژوهشگران به موضوع محیط زیست و ارتقاء گزارشگری در این بُعد و نیز ارتباط مکانیزم های حاکمیت شرکتی و تاثیرپذیری آن بر گزارشگری محیط زیست افزایش یافته است. هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر شاخص های حاکمیت شرکتی بر افشای زیست محیطی و افشای مسئولیت پذیری اجتماعی است. بدین منظور تعداد 101 شرکت بورسی در دوره زمانی 1391 تا 1397 به روش حذف سیستماتیک انتخاب گردید. برای آزمون فرضیه ها از تحلیل رگرسیون چند متغیره بهره گرفته شد. برای سنجش متغیر مسئولیت زیست محیطی از شاخصی با 18 مولفه و برای اندازه گیری متغیر مسئولیت اجتماعی از شاخصی با 32 مولفه استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد از بین عوامل حاکمیت شرکتی متغیرهای نقش دوگانه مدیر عامل، اندازه حسابرس و استقلال کمیته حسابرسی با افشای مسئولیت پذیری اجتماعی رابطه معناداری دارند. همچنین نتایج نشان داد شاخص های اندازه هیئت مدیره، استقلال هیئت مدیره و نقش دوگانه مدیر عامل می تواند با افشای مسئولیت زیست محیطی رابطه معناداری داشته باشد.

هدف صنعت بیمه نقش مهمی در توسعه پایدار ایفا می کند و به طور مستقیم و غیرمستقیم بر عملکرد پایداری سایر صنایع و جامعه تاثیر می گذارد. هدف اصلی این پژوهش بررسی میزان افشای مولفه های پایداری در صنعت بیمه است. روش در این پژوهش الگوی مستخرج شده در پژوهش محمودخانی، رحمانی، همایون و نیاکان (1400) که با تحلیل محتوای گزارش های پایداری خارجی بدست آمده بود با بررسی استانداردها و رهنمودهای پایداری و کسب نظرات خبرگان تعدیل و تکمیل شد. سپس با استفاده از تحلیل محتوای کمی میزان افشای مولفه های پایداری در سطح صنعت بیمه بررسی شد. گزارش فعالیت هییت مدیره 7 شرکت بیمه عضو بورس و اوراق بهادار و 19 شرکت بیمه عضو فرابورس ایران برای سال 1398 تحلیل محتوا شد. یافته ها: طبق یافته ها، ابعاد زیست محیطی، اجتماعی و راهبری، سه بعد اصلی گزارشگری پایداری صنعت بیمه است. نتایج نشان داد که بین افشای مولفه های زیست محیطی، اجتماعی و راهبری در مقایسه های دو گانه و سه گانه مولفه های پایداری در سطح 26 شرکت بیمه تفاوت معناداری وجود دارد. نتیجه گیری: در گزارش فعالیت هییت مدیره بیشترین افشا مربوط به بعد راهبری بوده و هیچ نوع افشایی در خصوص مولفه تغییر اقلیم انجام نشده است. یک دلیل توجه بیشتر به بعد راهبری به آیین نامه حاکمیت شرکتی در صنعت بیمه برمی گردد که شرکت های بیمه آن را اجرایی می کنند. دانش افزایی: یافته های این پژوهش موجب غنای ادبیات پژوهشی گزارشگری پایداری در صنعت بیمه می شود و نتایج آن می تواند مورد استفاده شرکت های بیمه برای تهیه و بهبود گزارشگری پایداری واقع شود.

مقدمه: پژوهش حاضر به دنبال بررسی تاثیر قدرت ذی نفعان بر مقدار و محتوای گزارشگری زیست محیطی شرکت ها بر اساس نظریه ذی نفعان است. قدرت ذی نفعان به عنوان متغیر مستقل بر اساس نظریه ذی نفعان و ویژگی های شرکتی به عنوان متغیرهای کنترلی بر اساس نظریه مشروعیت انتخاب شده است. مزیت معیار به کار رفته در پژوهش حاضر برای کمی کردن سطح افشای زیست محیطی نسبت به معیارهای استفاده شده در پژوهش های پیشین، تفکیک افشای زیست محیطی به افشای عمیق و سطحی است که بر اساس آن نه تنها می توان سطح افشای زیست محیطی را اندازه گیری کرد بلکه محتوای این افشا را نیز می توان بررسی کرد. روش پژوهش: جامعه آماری پژوهش شامل کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است و نمونه پژوهش از59 شرکت صنایع مختلف طی سال های 1390 و 1394 تشکیل شده است. فرضیه های پژوهش با استفاده از روش همبستگی پیرسون و روش رگرسیون چندگانه بر اساس دو سطح افشای کل و سطح افشای عمیق آزمون شد. یافته ها: ویژگی های شرکتی و قدرت اعتباردهندگان با سطح و عمق افشای زیست محیطی رابطه معنی داری دارد، درحالی که رابطه معنی داری بین قدرت سهامداران و حسابرسان با گزارشگری زیست محیطی مشاهده نشد. مقایسه میانگین افشا در سال های 1390 و 1394 نیز حاکی از وجود روندی افزایشی در میزان افشای زیست محیطی شرکت های بررسی شده، است. نتیجه گیری: ویژگی های شرکتی و قدرت اعتباردهندگان از مولفه های تاثیرگذار بر سطح و محتوای گزارشگری زیست محیطی است. هم چنین، روند افزایشی در میانگین افشای زیست محیطی شرکت ها نشان دهنده افزایش تمایل آن ها برای گزارش این قبیل اطلاعات است.

هدف از پژوهش حاضر، ارائه الگوی توصیفی گزارشگری زیست محیطی در ایران است که از طریق تحقیق اکتشافی، پژوهش کیفی و با روش نظریه پردازی زمینه بنیان تدوین شد. جامعه آماری شامل خبرگان صاحب نظر در زمینه حسابداری، محیط زیست، منابع طبیعی و حقوق بوده؛ که از روش نمونه­گیری گلوله برفی برای انجام مصاحبه استفاده گردید. پس از تحلیل داده­ها؛ الگوی «عدم افشای مناسب اطلاعات زیست محیطی در گزارشگری مالی» تدوین شد. نتایج پژوهش نشان می­دهد، افشای مناسبی در خصوص فعالیت­های زیست محیطی صورت نمی­پذیرد و عدم وجود استانداردها و رهنمودهای حسابداری، ضعف قوانین، ضعف فرهنگی و آموزشی و فساد و گروه­های فشار از عوامل مؤثر گزارشگری فعلی زیست محیطی است، که در بستر سطح توسعه­، نحوه فعالیت سازمان­های مردم نهاد، نحوه فعالیت سازمان حفاظت محیط زیست و شرایط اقتصادی به وجود آمده و عدم آگاهی و دانش عمومی جامعه و عدم حسابرسی و بازرسی قانونی زیست محیطی به عنوان شرایط مداخله­گر می­باشد. راهبردهای الگو شامل انجام فعالیت­های مخرب و آلاینده، عدم پرداخت عوارض آلایندگی، عدم جبران خسارت­های زیست محیطی، انحصاری بودن محصولات و بازار و گزارشگری داوطلبانه (اجتناب از افشای اطلاعات نامطلوب) و پیامدهای آن از دست رفتن مؤلفه قدرت ملی، عدم توسعه پایدار، عدم تقارن اطلاعاتی، عدم پاسخگویی و از دست دادن مزیت های رقابتی است.

این پژوهش به ارزیابی کمیت و ماهیت افشای اطلاعات حسابداری زیست محیطی و اجتماعی در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد. برای اندازه گیری و مقایسه کمیت و ماهیت افشای زیست محیطی و اجتماعی شرکت ها از تحلیل محتوی استفاده شده است. این پژوهش سطح افشای اطلاعات زیست محیطی و اجتماعی را با تعداد جمله اندازه گیری می کند. در این پژوهش 66 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 1389-1385، بررسی شده است. برای تجزیه و تحلیل یافته ها از آمار توصیفی و آمار استنتاجی استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد، شرکت های ایرانی ترجیح می دهند اطلاعات زیست محیطی و اجتماعی را در گزارش هیات مدیره به شکل اطلاعات اخباری افشا کنند. بیشترین افشا در بخش منابع انسانی و سپس در بخش محصولات و خدمات بوده است. ما همچنین یافتیم که شرکت ها تمایل دارند اخبار بی طرفانه سپس اخبار خوب را بیشتر از اخبار بد افشا کنند.

هدف: در سال های اخیر سرمایه گذاران جهت اخذ تصمیمات اقتصادی عملکرد زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی شرکت ها را مورد توجه قرار داده اند. ریسک های مرتبط با مسایل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی می توانند بر فرآیندهای تجاری شرکت تاثیرگذار باشند، ریسک مالی را تشدید کنند و تهدیدی برای بقای شرکت محسوب گردند؛ از این رو، از سوی حسابرسان مورد توجه قرار می گیرند. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین افشای زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی شرکت با تلاش حسابرس و کیفیت حسابرسی است. روش: به منظور دستیابی به هدف پژوهش، تعداد 97 شرکت از میان شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1392 تا 1398 به روش نمونه گیری حذف سیستماتیک و در مجموع 679 سال-شرکت جهت انجام تحلیل درنظر گرفته شد. جهت آزمون فرضیه های پژوهش، الگوی رگرسیون چند متغیره و روش حداقل مربعات معمولی بکارگرفته شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که سطح افشای زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی با تلاش حسابرس رابطه منفی دارد. همچنین رابطه منفی بین سطح افشای زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی با کیفیت حسابرسی یافت شد، که این رابطه تحت تاثیر تلاش حسابرس قرار می گیرد. نتیجه گیری: نتایج حاکی از آن است که حسابرسان با اعمال تلاش بیشتر، ریسک حسابرسی ناشی از سطح پایین افشای زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی را مدیریت می کنند. در واقع سطح پایین افشای زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی منجر به افزایش تلاش حسابرس و به دنبال آن افزایش کیفیت حسابرسی می گردد.

مقدمه: شرکت ها با انجام اقداماتی در رابطه با حفظ محیط زیست و بهبود آن، جایگاه خود را در بین رقبا بیش از پیش ارتقا داده و مزیت رقابتی کسب می کنند. در این راستا، پژوهش حاضر اثر حساسیت زیست محیطی بر رابطه بین افشای مسئولیت اجتماعی و مزیت رقابتی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی می کند. روش پژوهش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ روش انجام پژوهش، توصیفی-همبستگی است. نمونه پژوهش شامل 147 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1395-1390 است. برای اندازه گیری مسئولیت اجتماعی شرکت از روش تحلیل محتوا مبتنی بر بازبینه (چک لیست) اطلاعات و کدگذاری آن و برای تعیین مزیت رقابتی از شاخص سرمایه فکری استفاده و فرضیه های پژوهش با بهره گیری از رگرسیون چندگانه و روش حداقل مربعات معمولی آزمون شد. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که با افزایش افشای اطلاعات در مورد مسئولیت اجتماعی شرکت، مزیت رقابتی کاهش می یابد. هم چنین، حساسیت زیست محیطی بر رابطه بین افشای مسئولیت اجتماعی شرکت و مزیت رقابتی موثر است. نتیجه گیری: برای تامین منافع جامعه در حوزه زیست محیطی، باید شرکت های حساس نسبت به مسائل زیست محیطی فعالیت های بیشتری انجام دهند تا بتوانند به طور مناسب نقش خود در این زمینه را ایفا کنند. هم چنین، این شرکت ها باید اقدامات انجام شده خود در حوزه زیست محیطی را به طور مناسب افشاء کنند.

زمینه و هدف: حرفه حسابرسی چه براساس استانداردهای مدون و چه براساس آیین رفتاری، حرفه ای مبتنی بر استقلال می باشد، اما حسابرسان داخلی متفاوت از حسابرسان مستقل دچار تضادی دوگانه در حرفه هستند، چراکه از یک سو در ساختار تحت مالکیت مدیران شرکت ها فعالیت می کنند و از سویی دیگر می بایست در این شرایط استقلال رفتاری و عملکردی خود را براساس استانداردهای حسابرسی حفظ نمایند. لذا وجود این تداخل در نقش می تواند کارکردهای آوای حسابرسان را تاحد زیادی تحت تاثیر قرار دهد. هدف پژوهش ارزیابی کارکرد آوای اثربخش حسابرسان داخلی در افشای عملکردهای زیست محیطی شرکت های بازار سرمایه می باشد. روش بررسی: در این پژوهش که از نظر روش شناسی توسعه ا ی و ترکیبی محسوب می شود و از نظر زمانی در بازه یکساله انجام شد، تلاش گردید تا با اتکا به فرآیندهای تحلیل فراترکیب و دلفی در بخش کیفی پژوهش در بازه زمانی شش ماه، اقدام به شناسایی مولفه های کارکرد آوای اثربخش حسابرسان داخلی در افشای عملکردهای زیست محیطی شرکت های بازار سرمایه شود. یافته ها: براساس نتایج از مجموع تاثیرگذاری کلی مبتنی بر مقایسه زوجی بین مولفه های پژوهش مشخص شد، درصد تاثیرگذاری مولفه ی افشای رعایت حدود الزامات محیط زیست نسبت به بقیه مولفه های کارکرد آوای اثربخش حسابرسان داخلی نقش موثرتری در افشای عملکردهای محیط زیست دارد. بحث و نتیجه گیری: نتایج کسب شده حاکی از این است که حسابرسان دارای هویت و متکی بر آیین رفتار حرفه ای، براساس حدود الزامات تعیین شده جهت افشای عملکردهای محیط زیست، همواره تلاش می نمایند تا عملکردهای شرکت در این حوزه را افشای نمایند و از این طریق سطح شفافیت های اطلاعاتی شرکت به ذینفعان بیرونی را ارتقا بخشند.

استراتژی شرکت ها در میان اجزای مسئولیت اجتماعی ممکن است آنها را قادر به پاسخگویی به حداقل برخی از خواسته های گروه های ذینفع و به طور کلی مشروعیت کافی را تضمین کنند. شیوه های فعلی صنایع و شرکت ها دارای اثرات منفی زیست محیطی در ارتباط با تنوع زیستی، سلامتی، بیماری ها، انتشار گازهای گلخانه ایی و موارد دیگر است. توجه رسانه ها به این مسائل، یک خطر برای مشروعیت است که صنایع به روش های مختلف پاسخ داده اند. بخش مهمی از استراتژی های مشروع سازی، تأکید بر پرداخت مالیات به جوامع محلی و اشتغال در مناطق روستایی به عنوان کمک های مثبت مسئولیت اجتماعی است. در تحقیق حاضر به تبیین رابطه رفتار مالیاتی شرکت ها و افشای زیست محیطی با رویکرد و ادراک عدالت و تعهد سازمانی 373 شرکت طی سال های 1390 لغایت 1397 پرداخته شده است. تهاجم مالیاتی بعنوان متغیر وابسته و افشای اطلاعات زیست محیطی شامل افشای اجباری بعنوان متغیر مستقل استفاده شد. جهت آزمون فرضیه های تحقیق از رگرسیون خطی چندگانه استفاده و نتایج نشان داد که، بین میزان افشای اجباری اطلاعات زیست محیطی و رفتار مالیاتی تهاجمی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه وجود دارد.